Jascha Heifetz
Bir onceki, yazimda Nicanor Zabaleta'yi anlatirken bende iz birakmis olan iki radyo sinyal muziginden bahsetmis ve bunlardan birini, Nicanor Zabaleta'nin seslendirdigi Haendel'in Arp Koncertosu'nun linkini eklemistim. Ikincisini de bu yazimda anlatacagimi soylemistim.
Aslina bakarsaniz; bu parcayi bir referans eseri olarak bundan sonraki uc yazimda da kullanacagim. Zira, keman icin yazilmis en romantik ve en cok seslendirilmis parcalardan biri oldugunu dusunuyorum.
TRT Radyolarinin sasaali doneminde asagi yukari her klasik muzik programinda duydugum bir anons bende daima su uc sanatciyi tanima meraki uyandirmistir: "Solist Alfred Brendel", "Solist David Oistrakh" ya da "Solist Jascha Heifetz"... En cok duydugum isim, Jacha Heifetz (Yasa Hayfets)'in ismidir.
Muhtemelen, Niccolo Paganini'den beri keman calma konusunda bu denli ust duzey bir mukemmeliyete ulasmis ve keman calma standardlarini yeniden duzenlemis bir baska viyolonist daha gelmemistir. Keman icin soylenebilecek tek sey vardir; Heifetz oncesi ve sonrasi. Heifetz, klasik muzikte keman icin bir miladtir.
Heifetz 1901'de dogmus ve keman calmaya 2 yasinda baslamis. Ilk keman derslerini babasindan almis. Genellikle bu durum butun virtuozlerin ve hatta bestecilerin hayatinda karsimiza cikan bir gercektir. Genellikle "Neden bizde de bir Bach cikmaz?" diye hayiflaniriz. Halbuki Bach'in babasinin da en az J.S. Bach kadar iyi bir besteci oldugunu bilmeyiz. Bu nedenle vurgulamak istedigim bir husus da, baba meslegini devam ettirmek, evi okul haline getirmek demektir ki bu da basariyi getiren en birinci husus olmalidir. Heifetz'in inanilmaz emek ve basarilarla dolu yasamini ansiklopedik bilgi olarak internetten bulmak mumkun, bu nedenle bu detaya pek girmek istemiyorum.
20. yy Heifetz'le birlikte asagi yukari ayni kalibrede uc keman virtuozunu daha yetistirmistir. Bunlar David Oistrakh, Yehudi Menuhin ve Isaac Stern'dir. Dikkate deger bir diger nokta da bu her dort virtuozun de birer Rus Yahudisi olmalaridir. Her birini ilerki yazilarimda mukayeseli olarak anlatmaya ve caldiklari ayni parcalardan ornekler vermeye calisacagim. Burada birini digerinden ustun gosterme gibi bir caba icinde olmaktan ziyade, bu seviyeye erismis bu usta sanatcilarin kisilikleriyle paralel olarak nasil ton ve yorum farkliliklari gosterdigine dikkat cekip, bundan keyif almanizi arzu etmemdir.
Heifetz'in videolarini izlerken durusuna, basinin hareketsizligine, mimiklerine, vucudunu dengeleyisine, yayi tutan kolunun yuksekligine ve yay teknigine dikkatinizi cekerim. Bundan boyle butun viyolonistleri Heifetz ile kiyaslayacak ve parcalari calarken ne kadar zorlandiklarini anlayacaksiniz. Suphe yok ki Heifetz'in elinde en zor parcalar sanki cok kolaymis intibahi uyandirir. Heifetz parcalarini yorumlarken, yuksek tekniginden hic odun vermeyen belki bu arada bir parca romantizmi iskalayan bir yorumcu olarak da elestirilir. Kimbilir belki de bu durum, digerlerinin o teknige erisemedikleri icin parcaya ilave ettikleri asiri dramatizmden de kaynaklaniyor olabilir.
Jascha Heifetz, duzenlemesini kendisine ait olan Grigoraş Dinicu'ya ait bir cigan muzigi yorumluyor:
Hora Staccato. Bu parcayi izlerken, Heifetz'in yaya olan hakimiyeti sizi buyuleyecek!
DIKKAT, Heifetz Paganini yorumluyor. Paganini'nin, kaprislerini sadece kendisinin yorumlayabilecegi teknik tuzaklar icerecek sekilde besteledigi bilinir. Ama bakin Heifetz sanki okul sarkisi calar gibi rahat.! Yay teknigi ve pizzicatolari muhtesem. Paganini Caprice #24
Heifetz herbiri pahabicilmez degerde olan; 1714 Dolphin Stradivarius, 1731 "Piel" Stradivarius, 1736 Carlo Tononi, ve 1742 Guarnieri del Gesu yapimi kemanlara sahipti. Konserlerinde daha ziyade 1742 Guarnieri'sini ses tinisini daha begendigi icin tercih ettigi bilinir.
Heifetz, sag omuzundan 1972'de gecirdigi bir ameliyat nedeniyle, ozel yasaminda olumune dek keman calmaya devam edebilmis olsa dahi konser ve plak kaydi performanslarina son vermek durumunda kalmistir.
Aralik 1987'de Los Angeles'ta olmustur.
No comments:
Post a Comment